Maria Eichhorn - Aktiengesellschaft

In 2002 ontwikkelde ze voor Documenta 11 in Kassel de tentoonstelling Aktiengesellschaft. Aktiengesellschaft is op het eerste gezicht slechts een letterlijke presentatie van een serie standaarddocumenten die bij de oprichting van een naamloze vennootschap opgesteld en ondertekend moeten worden. De lineaire presentatie ervan in een witte en kale zaal, met slechts enkele presentatietableaus en banken die in een rechtbank niet zouden misstaan, straalt pure functionaliteit uit. Toch gaat het hier wel degelijk om een kunstwerk. Het bijzondere eraan is dat het niet alleen zijn eigen betekenis en verschijningsvorm bevraagt, maar ook de maatschappij waarin het tot stand komt, en vervolgens geconsumeerd en verhandeld wordt. Aktiengesellschaft is het materiële gevolg van een artistieke daad waarin de kapitalistische grondmotivatie van elke naamloze vennootschap, namelijk winstbejag met een veilige risicospreiding onder de aandeelhouders, ongedaan wordt gemaakt. Maria Eichhorn heeft namelijk, als enige aandeelhouder, bij akte vast laten leggen dat het geïnvesteerde startkapitaal van € 50.000 zich niet mag vermeerderen. Hierdoor stelt zij niet alleen de alom geaccepteerde kapitalistische spelregels in een westerse maatschappij aan de orde, maar daagt zij ook specifieker uit tot een evaluatie van de kunstmarkt waarin kunstwerken geproduceerd en verhandeld worden. In feite forceert zij een scheiding tussen de marktwaarde, de esthetische waarde en de onafhankelijke betekenis van een kunstwerk. Doordat de marktwaarde via de notaris per decreet van een groeipercentage is ontdaan, dringen zowel de esthetische waarde als de eigenlijke ziel van het kunstwerk zich op. Het opmerkelijke is natuurlijk, dat het eigenlijke kunstwerk, de oprichting van de naamloze vennootschap, een tijdelijke handeling betrof en geen blijvende materiële vorm van zichzelf heeft. De weerslag ervan op papier daagt uit, hoe feitelijk en bureaucratisch deze ook oogt, om onze persoonlijke voorwaarden voor het erkennen en herkennen van kunst opnieuw te bezien. Het Van Abbemuseum speelt dit ‘spel’ mee. Met de aankoop van Aktiengesellschaft in 2007 heeft het museum een aankoopbedrag van € 50.000 gereserveerd zonder dat er een fysiek kunstobject tegenover staat. Het enige wat het museum in handen heeft gekregen zijn de opzij gelegde 100 biljetten van € 500, een in woorden gevatte reeks juridische afspraken en het recht deze, bepaalde regels in achtnemend, te tonen. Tegelijkertijd is het natuurlijk zo dat, terwijl de naamloze vennootschap zelf van kapitalistische waardevermeerdering gevrijwaard is, het ontstane kunstwerk zelf wel in waarde kan stijgen. Hiermee neemt ook het museum zelf deel aan de door het werk opgeroepen discussie. Het Van Abbemuseum wil met zijn collectie een licht werpen op het beeld van kapitaal, het gebruik ervan en de uitwerking die het vervolgens heeft op hen die de ontstane maatschappelijke machinaties (al dan niet) voor lief nemen. Aktiengesellschaft stelt juist deze vragen via de kunst aan de orde. Maria Eichhorn Aktiengesellschaft is de publicatie die het Van Abbemuseum bij de tentoonstelling (Plug In #26 Maria Eichhorn Aktiengesellschaft) heeft uitgegeven. Hierin krijgen de oorspronkelijke juridische documenten, toelichtingen op presentatiewijzen en gebruikte termen en de overeenkomst tussen kunstenaar en Van Abbemuseum successievelijk een fysieke presentatie. Het boek functioneert daarom ook zelfstandig als één van de verschijningsvormen van het kunstwerk. Door de aankoop van Maria Eichhorn Aktiengesellschaft kunt u daarom, ook als particulier, het kunstwerk in handen krijgen en actief deelnemen aan het erin aan de orde gestelde debat.